Niemand zegt het, maar iedereen voelt het. De lucht is zwaar. Stil. Doodstil. Wel volop blikken en ingehouden zuchten. Je opent de vergadering met een korte motivatie en stelt voor er vlot doorheen te gaan.

De vergadering kabbelt voort. In je ooghoeken zie je twee teamleden stiekem scrollen op hun telefoon. Simone is opvallend stil. En even wordt er cynisch gelachen als Camiel roept “niet al het goede, maar wel alle wijzigingen komen van boven”. Je gaat vlot door de agenda heen. Besluiten worden genomen, actiepunten verdeeld. Niets mis mee, toch?

Waarom zit je dan met dat knagende gevoel? Het antwoord zit niet in de agenda, de verslagen of de KPI’s. Het antwoord ligt in de onderstroom. Die stille laag in een team waarin de echte dynamiek speelt.

En daar begint jouw leiderschap pas echt.

Onderstroom: de verborgen laag in teamontwikkeling

Natuurlijk, net als andere leiders, werk je hard aan teamontwikkeling. Dus formuleer je heldere doelen, verbeter je de communicatie en is feedback constructief. Die heerlijk zichtbare bovenstroom. Maar de echte dynamiek zit daaronder. In blikken. Stiltes. In wie zich inhoudt of wie altijd het hoogste woord heeft.

En die dynamiek verandert pas als jij dat doet.

Groepsdynamiek; wat je vaak mist

1. Leiderschap en onderstroom: het begint bij jou

Je denkt misschien dat je team een ‘veilig klimaat’ nodig heeft. Niet voor niets de onderste trede van de piramide van Lencioni. Klopt ook. Maar die veiligheid ontstaat niet vanzelf. Teamleden spiegelen jouw gedrag. Hoe je met tegenspraak omgaat. Of je echt luistert. Of je ongemak durft te verdragen.

⭐ Zelfbewust leiderschap is voorwaarde voor groepsontwikkeling.

2. Teamontwikkeling vraagt om ruimte voor wrijving

We zijn dol op harmonie. Maar een beetje wrijving is juist gezond. Het houdt het systeem wakker. Conflicten zijn vaak de boodschappers van iets wat gezegd wil worden.

⭐ Te snel gladstrijken betekent het echte probleem in stand houden.

3. Teamrollen: patroon of blokkade?

In elk team zit een informele rolverdeling. Degene die altijd de planning bewaakt. Degene die relativeert. De stille kracht. De kritische noot. Maar: zijn die rollen helpend? Of zijn ze ontstaan uit gewoonte, vermijding of angst?

⭐ Bespreek de patronen. Anders worden het onwrikbare scripts.

4. De signalen van een team dat vastloopt

De onderstroom is niet ongrijpbaar. Je kunt hem leren ‘lezen’. Let op:

• Waar valt de energie weg?
• Wie wordt er niet uitgenodigd om te spreken?
• Waar wordt omheen gepraat?
• Waarin lijkt het team voorspelbaar?

⭐ Je team laat exact zien waar het stokt. Je moet alleen leren kijken.

5. Teamcultuur is een afdruk van de organisatie

Teams zijn geen eilandjes. Wat in de top vermeden wordt, zingt door naar beneden. Twijfel, controle, onduidelijke prioriteiten; ze lekken allemaal door.

⭐ Wat je ziet in het klein, zegt iets over het grote geheel.

Kritiek op het begrip onderstroom: vaag of waardevol?

Een terechte vraag. Er is ook kritiek op het begrip onderstroom en dat is gezond. Want:

• Het is soms te vaag: iedereen verstaat er wat anders onder.
• Sommige leiders voelen zich machteloos. Wat je niet ziet, kun je niet beïnvloeden.
• Het wordt soms misbruikt als excuus: Het ligt aan de onderstroom = klaar met denken.
• En het nodigt uit tot projectie: wat je voelt, plak je op het team.

Toch is de onderstroom niet vaag of ongrijpbaar als je leert kijken met een systemische bril.

Leiderschap voorbij de onderstroom

Als je teams wilt ontwikkelen, moet je verder kijken dan gedrag en bovenstroom. Je moet nieuwsgierig worden naar het onzichtbare, het onuitgesprokene, het impliciete. En – misschien nog belangrijker – naar jouw eigen rol daarin.

Dat is geen trucje. Het is een vak. Een ambacht zelfs.
Gelukkig kun je het leren.

Leren (Team) coachen: kijk onder de oppervlakte

In de opleiding Leren (Team) Coachen leer je precies dat: kijken, luisteren en interveniëren op groepsniveau. Je leert de onderstroom herkennen, erkennen en benutten – zonder te verdwalen in drama of onduidelijkheid.

Want een goed functionerend team is geen toeval.
Het is het resultaat van een leider die het lef heeft om echt te kijken.

Toe aan een goed functionerend team?

Kijk eens naar ons 5-daags leiderschapsprogramma Leren (Team) Coachen.